ضایعات دهانی از شایع‌ترین بیماری‌های دهان هستند که افراد در طول زندگی با آن روبه‌رو می‌شوند، اما تشخیص تفاوت میان آن‌ها همیشه آسان نیست. بسیاری از بیماران وقتی زخم یا برجستگی کوچکی در دهان خود می‌بینند، تصور می‌کنند دچار «آفت دهان» شده‌اند؛ در حالی‌که در برخی موارد این ضایعات در واقع زگیل دهانی ناشی از ویروس HPV هستند. تفاوت میان این دو، فقط در ظاهر نیست؛ بلکه در منشأ، نحوه درمان و میزان خطر نیز کاملاً با هم فرق دارند.

اگرچه هر دو ممکن است در نگاه اول بی‌اهمیت به نظر برسند، اما نادیده گرفتن آن‌ها یا درمان اشتباه می‌تواند دردسرساز شود. برای تشخیص دقیق و درمان ایمن، باید به متخصص بیماری‌ های دهان مراجعه کنید و صرف متخصص می‌تواند با معاینه دقیق مشخص کند که ضایعه دهانی شما موقتی است یا نیاز به درمان تخصصی دارد.

در ادامه، به‌صورت علمی و درعین‌حال قابل‌فهم بررسی می‌کنیم که آفت دهان و زگیل دهان دقیقاً چه تفاوتی دارند، چه علائمی ایجاد می‌کنند و چطور باید با هرکدام برخورد کرد.

آفت دهان چیست؟

آفت دهان یک زخم سطحی کوچک است که معمولاً در داخل گونه، لب یا زیر زبان ایجاد می‌شود. این زخم‌ها گرد یا بیضی بوده و مرکز سفید یا زردرنگ با حاشیه قرمز دارند. برخلاف ظاهر دردناکشان، آفت‌ها منشأ ویروسی ندارند و مسری نیستند.

علت دقیق بروز آفت هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل زیر نقش مهمی دارند:

• استرس و اضطراب
• کمبود ویتامین‌ها به‌ویژه ویتامین B12، اسید فولیک و آهن
• آسیب‌های مکانیکی مثل گاز گرفتن گونه یا استفاده از مسواک سخت
• تغییرات هورمونی و واکنش‌های آلرژیک به برخی غذاها

آفت دهان معمولاً طی ۷ تا ۱۴ روز به‌صورت خودبه‌خود بهبود می‌یابد. در موارد شدید یا عودکننده، پزشک ممکن است دهان‌شویه‌های ضدالتهاب یا پمادهای بی‌حس‌کننده تجویز کند تا درد کاهش یابد و روند ترمیم سریع‌تر شود.

زگیل دهانی چیست؟

زگیل دهانی برخلاف آفت، یک ضایعه ویروسی و مسری است که بر اثر ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) به وجود می‌آید. این ضایعات ممکن است روی زبان، لثه، لب‌ها یا حتی سقف دهان ظاهر شوند.

ظاهر زگیل معمولاً با آفت تفاوت زیادی دارد:

• دارای ظاهر برجسته، گوشتی یا سفیدرنگ
• بافت آن زبر یا دندانه‌دار است نه صاف
• معمولاً درد ندارد، اما ممکن است در غذا خوردن یا حرف زدن مزاحمت ایجاد کند

ویروس HPV از طریق تماس مستقیم دهانی، بزاق یا تماس جنسی دهانی منتقل می‌شود. هرچند اغلب زگیل‌های دهانی خوش‌خیم هستند، اما برخی انواع این ویروس می‌توانند ضایعات خطرناک‌تری ایجاد کنند؛ بنابراین مراجعه به متخصص بیماری‌های دهان برای تشخیص دقیق و درمان ایمن ضروری است.

تفاوت آفت دهان و زگیل دهان

در ظاهر، آفت دهان و زگیل دهانی ممکن است هر دو به شکل لکه یا برجستگی سفید دیده شوند، اما ماهیتشان کاملاً متفاوت است. آفت یک زخم صاف، سطحی و دردناک است که منشأ غیرعفونی دارد و قابل‌سرایت نیست. در مقابل، زگیل دهانی ضایعه‌ای برجسته، زبر و معمولاً بدون درد است که به‌دلیل ویروس HPV ایجاد می‌شود و می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود.

از نظر روند بهبود نیز تفاوت زیادی میان این دو وجود دارد. آفت معمولاً طی چند روز تا دو هفته به‌طور طبیعی بهبود می‌یابد و اثری از خود باقی نمی‌گذارد، اما زگیل دهانی تا زمانی که ویروس در بافت فعال است باقی می‌ماند و در بعضی موارد حتی تعداد یا اندازه آن بیشتر می‌شود.

محل بروز آن‌ها هم تفاوت دارد: آفت اغلب در قسمت داخلی لب یا گونه ظاهر می‌شود، در حالی که زگیل ممکن است روی زبان، لثه یا سقف دهان رشد کند. به همین دلیل هر ضایعه‌ای در دهان که بیش از دو هفته باقی بماند یا ظاهر غیرعادی داشته باشد، باید توسط متخصص بیماری‌های دهان بررسی شود تا نوع آن مشخص و درمان مناسب آغاز شود.

تفاوت روش تشخیص پزشک آفت و زگیل دهان

تشخیص آفت دهان و زگیل دهانی در نگاه اول ممکن است ساده به نظر برسد، اما در عمل نیاز به بررسی دقیق توسط پزشک دارد. متخصص بیماری‌های دهان هنگام معاینه، به شکل، رنگ، محل قرارگیری و بافت ضایعه توجه می‌کند تا بین زخم موقتی و عفونت ویروسی تفاوت قائل شود.

در مورد آفت دهان، تشخیص معمولاً بالینی است؛ یعنی بر اساس ظاهر زخم و سابقه بیمار انجام می‌شود. آفت‌ها معمولاً سطحی، دایره‌ای، دردناک و محدود به نواحی نرم دهان هستند. در صورتی که بیمار سابقه تکرار مکرر آفت یا تأخیر در بهبود داشته باشد، پزشک ممکن است برای بررسی کمبود ویتامین‌ها، بیماری‌های گوارشی یا مشکلات سیستم ایمنی آزمایش خون تجویز کند.

اما در زگیل دهانی، تشخیص کمی پیچیده‌تر است. این ضایعات معمولاً برجسته و زبرند و ممکن است با بیماری‌های دیگری مانند فیبروم یا پاپیلوم دهانی اشتباه گرفته شوند. در چنین مواردی، پزشک ممکن است از روش‌های تکمیلی مانند نمونه‌برداری (بیوپسی) یا آزمایش HPV استفاده کند تا وجود ویروس پاپیلومای انسانی در بافت تأیید شود.

تفاوت اصلی در این است که آفت صرفاً بر اساس علائم و ظاهر تشخیص داده می‌شود، اما زگیل دهانی برای اطمینان نیاز به آزمایش تخصصی دارد. هر ضایعه دهانی که بیش از دو هفته باقی بماند، تغییر رنگ دهد یا به‌مرور رشد کند، باید فوراً توسط پزشک بررسی شود تا از احتمال ضایعات ویروسی یا پیش‌سرطانی جلوگیری گردد.

تفاوت درمان آفت دهان و زگیل دهان

روش درمان این دو ضایعه کاملاً متفاوت است، چون آفت دهان معمولاً خودبه‌خود بهبود می‌یابد و نیازی به درمان تهاجمی ندارد، اما زگیل دهانی ناشی از ویروس HPV است و بدون درمان تخصصی از بین نمی‌رود. هدف در درمان آفت، کاهش درد و التهاب است، در حالی‌که در زگیل، حذف ضایعه و کنترل ویروس اهمیت دارد.

درمان آفت دهان:

• استفاده از دهان‌شویه ضدالتهاب یا کلرهگزیدین برای کاهش التهاب
• پماد یا ژل بی‌حس‌کننده برای کاهش درد
• پرهیز از غذاهای تند، اسیدی یا داغ تا زخم تحریک نشود
• در موارد مزمن، بررسی کمبود ویتامین‌ها و اصلاح رژیم غذایی

درمان زگیل دهانی:

• لیزر درمانی برای برداشتن ضایعه بدون آسیب به بافت اطراف
• کرایوتراپی (فریز کردن زگیل با نیتروژن مایع)
• استفاده از داروهای ضدویروسی موضعی یا خوراکی زیر نظر پزشک
• رعایت بهداشت دهان و پرهیز از تماس مستقیم تا زمان بهبودی کامل

جمع‌بندی

آفت دهان و زگیل دهانی دو ضایعه رایج اما کاملاً متفاوت هستند. آفت معمولاً یک زخم سطحی، دردناک و غیرعفونی است که خودبه‌خود بهبود می‌یابد، در حالی‌که زگیل دهانی ناشی از ویروس HPV بوده و قابلیت سرایت به دیگران را دارد و بدون درمان تخصصی از بین نمی‌رود.

درمان اشتباه یا بی‌توجهی به ضایعات دهانی می‌تواند باعث گسترش زگیل، عفونت یا بروز مشکلات جدی‌تر در بافت‌های نرم دهان شود. بنابراین هر زخمی که بیش از دو هفته طول بکشد، ظاهر غیرعادی داشته باشد یا در حال بزرگ‌تر شدن باشد، باید جدی گرفته شود.

برای تشخیص دقیق و انتخاب روش درمانی مناسب، لازم است به متخصص بیماری‌های دهان مراجعه کنید. بررسی تخصصی در مراحل اولیه، بهترین راه برای پیشگیری از عوارض و حفظ سلامت دهان است.