بین نیاز آلمان به نیروی کار ماهر از یکسو و تجربیات بسیاری از مهاجرانی که سعی در ادغام در این جامعه دارند از سوی دیگر، فاصله زیادی وجود دارد و در این زمینه بوروکراسی و فرهنگ بازار کار آلمان نیز اغلب کمکی به آنها نمی‌کند.
آگهیبرای دولاج مدوشان جوان ۲۹ ساله اهل سریلانکا، بلند کردن ده‌ها بسته ۱۵ کیلویی از کامیون‌ها برای قرار دادن روی تسمه نقاله در مراکز توزیع آمازون در برلین، ناخوشایندترین قسمت شیفت‌های ۹ ساعته اوست.
او که دارای گواهینامه رانندگی اتوبوس از کشور خود است، می‌گوید در حالی مشغول کار در آمازون است که روزنامه‌های محلی پر از آگهی‌های «اپراتور حمل و نقل عمومی برلین» درباره کمبود پرسنل در این بخش است بگونه‌ای که حتی برای پر کردن جدول زمانی فعالیت سیستم حمل و نقل عمومی برلین با مشکل مواجه شدند.
دولاج مدوشان که به لطف زندگی با همسری که شهروند اتحادیه اروپا است موفق شده اجازه اقامت ۱۰ ساله در این کشور را دریافت کند، هنوز نتوانسته است رویایش برای رانندگی اتوبوس را محقق کند.
او می‌گوید که برای داشتن این شغل، هم باید آموزش‌های حرفه‌ای را ببیند و هم همزمان زبان آلمانی بیاموزد و هنوز نمی‌داند که چگونه می‌تواند هر دو کار را با یکدیگر انجام دهد.
او پیش از این به دفتر استخدام «اپراتور حمل و نقل عمومی برلین» مراجعه کرده است و با یکی از کارکنان آن دفتر که کمی انگلیسی می‌دانسته، گفتگو کرده است. درنهایت به او گفته‌اند که باید برای کسب اطلاعات به وبسایت استخدام این مرکز مراجعه کند که البته کاملا به زبان آلمانی است.
مدوشان سرانجام فهمیده که برای کار به عنوان راننده اتوبوس، به سطح «متوسط» زبان آلمانی نیاز دارد؛ با این وجود هیچ اطلاعاتی در وبسایت «اپراتور حمل و نقل عمومی برلین» در این باره که آیا چنین دوره‌هایی را ارائه می‌دهند یا اینکه چگونه می‌تواند گواهینامه رانندگی خود در سریلانکا را در آلمان نیز به تایید مقامات برساند، پیدا نکرده است.
«اپراتور حمل و نقل عمومی برلین» نیز در پاسخ به خبرنگا دویچه وله، تنها اعلام کرده است که استخدام کارگران خارجی «در دستور کار» است و دوره‌های آلمانی برای کسانی که شرایط را دارند، در دسترس است.
یکی از سخنگویان این اوپراتور گفت: «ما به همراه شرکای خود، آن دسته از کارگران ماهر خارجی را استخدام خواهیم کرد که از قبل در برلین زندگی می‌کردند. سپس آنها را برای شغل راننده اتوبوس آموزش می‌دهیم.»
به این ترتیب، دولاج مدوشان ناامید از یافتن کار در سیستم حمل و نقل عمومی آلمان، آسان‌ترین و سریع‌ترین راه را برای کارِ با دستمزد انتخاب کرد؛ یعنی انبار توزیع آمازون که نه به مهارت در زبان آلمانی نیاز دارد و نه به هیچ مدرکی.
او می‌گوید که در انبار بزرگ آمازون، عملا هیچ آلمانی وجود ندارد و افراد معدودی هم که هستند به انگلیسی صحبت می‌کنند؛ زیرا این تنها زبانی است که همه کم و بیش می‌فهمند.
او افزود: «حتی سرپرستان من افغان، پاکستانی یا اهل سوریه هستند و در جلسات انگلیسی صحبت می‌کنند. دیگر کارگران نیز که عمدتا از هند یا آفریقا امده‌اند، به زبان مشترک میان خودشان سخن می‌گویند. بنابراین زبان آلمانی برای کاری که اکنون در حال انجام آن هستیم، کاربردی ندارد و نیازی به آموختن آن نیست.»
جامعه تک‌زبانه آلمان
از نظر بریتا اشنایدر، استاد کاربرد زبان و مهاجرت در دانشگاه اروپایی ویادرینا در فرانکفورت (Oder) آنچه برای دولاج مدوشان روی داده، یک تجربه مشترک میان تقریبا همه مهاجران است؛ چراکه شکاف بزرگی میان جامعه تک‌زبانه آلمان و جمعیت مهاجر متقاضی کار وجود دارد؛ به این شکل که یا باید به مراکزی برای کاریابی مراجعه کنید که اصلا نیازی به زبان آلمانی ندارند و یا حتما زبان آلمانی را یاد بگیرید و اگر این کار را نکنید، به این معنی است که نمی‌خواهید ادغام شوید.
نتیجه این که بسیاری از مهاجران انگیزه کمی برای یادگیری زبان آلمانی دارند؛ بویژه که دوره‌های رسمی آموزش زبان آلمانی ارائه شده در مراکز آموزش بزرگسالان نیز آنقدر وقت‌گیر هستند که به سختی می‌توان همزمان با آموزش در شغلی نیز مشغول به کار بود.
به عنوان مثال، در برلین دوره‌ای ارائه می‌شود که در چهارچوب آن باید ۵ روز در هفته و هر روز نیز باید برای چهار ساعت در کلاس درس حاضر شد و برای افرادی مانند مادوشان که مشغول به کار هستند، شرکت در چنین کلاس‌هایی ممکن نیست.
به این ترتیب این تصور در میان کارگران خارجی بوجود آمده که کمتر از آنچه فکر می‌کردند از آنها در بازار کار استقبال می‌شود؛ زیرا هنگامی که در جریان یک نظرسنجی از آنها پرسیده شد که آیا در آلمان «علاقه واقعی به جذب کارگران خارجی» وجود دارد، تنها ۳۳ درصد از پاسخ دهندگانی که در آلمان زندگی می‌کردند به این سوال پاسخ مثبت دادند.
آگهیبه گفتل اشنایدر، اگرچه همواره بر داشتن یک جامعه چندزبانه و اصرار بر ادغام در جامعه از سوی گفتمان سیاسی در آلمان (و به طور کلی اروپا) تاکید می‌شود، اما این موضوع با واقعیات جامعه حتی با وجود کمبود نیروی کار ماهر در تضاد است.
نظرسنجی که در همین رابطه از سوی «شبکه بین‌المللی مهاجران بین‌المللی» درباره جذاب‌ترین کشورها برای کارگران خارجی انجام شد نیز نشان داد که آلمان در بین ۵۳ کشور در رده ۵۰ قرار دارد.
این نظرسنجی همچنین نشان داد در حالی که بازار کار آلمان فرصت‌های زیادی را ارائه می‌دهد اما مهاجران برای استفاده از این فرصتها با مشکلات جدی روبرو هستند و «اتباع‌های خارجی باید برای دوست‌یابی، یافتن مسکن و بهره گیری از زیرساختهای دیجیتال آلمان» زمان بسیار زیادی را صرف کنند.
شاخص «جاذبه استعداد» OECD برای رتبه‌بندی کشورها نیز اگرچه در سال ۲۰۲۳ میلادی آلمان را در رتبه ۱۵ از ۳۸ قرار داد، اما رتبه این کشور همچنان از رقبایی مانند ایالات متحده، بریتانیا و کانادا عقب‌تر بود.
آگهیبرتری زبان انگلیسی
اکنون نیز به نظر می‌رسد که زبان انگلیسی در حال تبدیل شدن به یک زبان مهم‌تر از آلمانی در بازار کار آلمان بویژه در شهرهای بزرگ مانند برلین است.
انجمن استارت‌آپ‌های آلمان در سال جاری دریافت که نسبت استارت‌آپ‌هایی که در پایتخت «زبان انگلیسی» را به عنوان زبان کاری برگزیده‌اند از ۴۲.۳ درصد به ۵۵.۸ درصد افزایش یافته است.
با این وجود به گفته برند میه‌یر، استاد ارتباطات بین فرهنگی در دانشگاه ماینتس، چنین وضعیتی در همه جای این کشور صادق نیست.
او به دویچه وله می‌گوید: «در کارهای مراقبتی یا در بیمارستان‌ها، کار کردن بدون مهارت در زبان آلمانی امکان‌پذیر نیست. کارکنان بخش مراقبت باید بتوانند با یکدیگر، با بیماران و پزشکان صحبت کنند.»
آگهیاو که بر ضرورت «چندزبانه» شدن جامعه آلمان تاکید دارد، افزود: «مقامات، پزشکان و کارکنان مؤسسات اجتماعی باید بتوانند به چندین زبان صحبت کنند زیرا جمعیت در حال چندزبانه شدن است.»
در این راستا پیشرفت‌هایی حاصل شده است. آژانس‌های کاریابی آلمان اکنون افراد بیشتری را استخدام می‌کنند که می‌توانند به زبان‌های دیگر بویژه ترکی و روسی صحبت کنند.
به گفته اشنایدر، شرکت‌ها نیز می‌توانند فعال‌تر باشند و برای مثال با ارائه دوره‌های کوتاهتر آموزش زبان آلمانی متناسب با مشاغل مورد نیاز، امکان جذب سریع‌تر مهاجران در بازار کار را فراهم کنند.
در مورد دولاج مدوشان مادهوشان نیز یادگیری زبان آلمانی برای رسیدن به شغل مورد نظرش کاملا ضروری است؛ اگرچه به نظر می‌رسد که او باید خودش هزینه این کلاس‌ها را تأمین کند که احتمالاً از درآمدش از کار در انبار آمازون خواهد بود.
آگهیsource