آگهی

روسیه در سال ۲۰۲۱ میلادی با افزایش گسترده نیروهای نظامی و لحن تهدیدآمیز خود، نشانه‌های روشنی از قصد حمله به اوکراین بروز داد. این اتفاق باعث شد قیمت انرژی در طول سال افزایش چشمگیری داشته باشد. دولت‌های اروپایی تلاش کردند با اجرای سیاست‌هایی، فشار این افزایش قیمت را بر خانوارها کاهش دهند، اما با این حال، قیمت انرژی در سال ۲۰۲۱ همچنان روند صعودی داشت و پس از آغاز جنگ، جهش بیشتری را تجربه کرد.

مقایسه قیمت‌ها در دوره‌های مختلف کار ساده‌ای نیست. برای نمایش بهتر تأثیر نوسانات قیمت بر خانوارها، از شاخص قیمت انرژی خانوار (HEPI) که توسط موسسات چندین موسسه مطرح اروپایی تهیه شده، استفاده کرده‌ایم.

میانگین قیمت در سال پیش از جنگ دوره ۱۲ ماهه از فوریه ۲۰۲۱ تا ژانویه ۲۰۲۲ را شامل می‌شود، در حالی که میانگین سه‌ساله پس از جنگ بازه زمانی از فوریه ۲۰۲۲ تا ژانویه ۲۰۲۵ را در بر می‌گیرد.

در دوره پیش از جنگ، میانگین قیمت برق مصرفی خانگی در پایتخت‌های اتحادیه اروپا ۲۰.۵ یورو به ازای هر کیلووات‌ساعت بود. این رقم در دوره پس از جنگ به ۲۶.۵ یورو رسید که افزایشی ۲۹.۵ درصدی را نشان می‌دهد.

در این مدت، بیشترین افزایش قیمت در آمستردام، پایتخت هلند رخ داد که نرخ برق ۷۶ درصد افزایش یافت. پس از آن، رم در ایتالیا با ۷۴ درصد و ویلنیوس، پایتخت لیتوانی با ۶۴ درصد در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.

ایوانا روگول، کارشناس ارشد مؤسسه سیاست انرژی و اقلیم اروپا (IEECP)، در گفت‌وگو با یورونیوز در این خصوص می‌گوید: «بازارهایی که به سوخت‌های فسیلی وابسته هستند، مانند هلند، نوسانات بیشتری را تجربه کردند که این موضوع بر اهمیت تنوع منابع انرژی و چارچوب‌های قانونی در تثبیت قیمت‌ها تأکید می‌کند.»

دکتر یوسف الشمری، رئیس کالج اقتصاد انرژی لندن، نیز اشاره کرد که ۴۵ درصد از ترکیب برق ایتالیا از گاز طبیعی تأمین می‌شود، درحالی‌که سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از ۳۰ درصد فراتر نمی‌رود.

در میان پایتخت‌های پنج اقتصاد بزرگ اروپا، لندن پس از رم بیشترین افزایش قیمت (۴۷ درصد) را ثبت کرد. پاریس با ۳۰ درصد کمی بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا (۲۹.۵ درصد) قرار گرفت، درحالی‌که برلین با ۱۹ درصد افزایش، رشد متعادل‌تری داشت.

تأثیر ترکیب منابع برق

در مقابل، مادرید تنها پایتخت اروپایی بود که در این بازه زمانی کاهش جزئی ۰.۴ درصدی قیمت برق را تجربه کرد.

روگول درباره اینکه چرا خانوارهای اسپانیایی تأثیر کمتری از جهش قیمت برق پذیرفتند، می‌گوید: «ظرفیت بالای انرژی بادی، خورشیدی و آبی در اسپانیا وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش داد و این کشور را کمتر در معرض شوک‌های قیمتی خارجی قرار داد. تعرفه تنظیم‌شده برق اسپانیا (PVPC) با مرتبط کردن قیمت‌های خرده‌فروشی برق به میانگین بلندمدت بازار عمده‌فروشی، نوسانات قیمت را متعادل کرد و از مصرف‌کنندگان در برابر تغییرات شدید کوتاه‌مدت محافظت نمود.»

در صورت در نظر گرفتن پایتخت‌های خارج از اتحادیه اروپا، اسلو در نروژ بیشترین کاهش قیمت را ثبت کرد و نرخ برق در این شهر ۱۰ درصد کاهش یافت. پس از آن، بوداپست مجارستان با ۹ درصد و بخارست، پایتخت رومانی با ۸ درصد کاهش قرار گرفتند. این شهرها در میان روند کلی افزایش قیمت برق در اروپا استثنا محسوب می‌شوند.

با توجه به اینکه این تغییرات بر اساس یورو محاسبه شده و نه ارزهای محلی، ممکن است بر نتایج تأثیر بگذارد.

این آمار نشان می‌دهد که اروپای غربی و شمالی با بیشترین افزایش قیمت برق مواجه شده‌اند، درحالی‌که پایتخت‌های کشورهای حوزه بالتیک و اروپای شرقی نیز افزایش چشمگیری را تجربه کرده‌اند. در مقابل، جنوب اروپا تغییرات متعادل‌تری را پشت سر گذاشته است.

روگول در این خصوص می‌گوید: «کشورهای شمال اروپا به دلیل تولید برق از منابع تجدیدپذیر مانند نیروگاه‌های برق‌آبی، زمین‌گرمایی و بادی، کمتر در معرض نوسانات قیمت سوخت‌های فسیلی قرار دارند.»

قیمت برق؛ در مقایسه با پیش از بحران و امروز

مقایسه قیمت برق از اوایل سال ۲۰۲۱، زمانی که بازار ثبات بیشتری داشت و هنوز تنش‌ها میان روسیه و اوکراین بالا نگرفته بود، با ژانویه ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که افزایش قیمت‌ها چشمگیر بوده است. در ژانویه ۲۰۲۵، خانوارهای ساکن پایتخت‌های اتحادیه اروپا ۳۶ درصد بیشتر از ژانویه ۲۰۲۱ برای برق پرداخت کرده‌اند. هنگامی که کی‌یف از تجزیه و تحلیل حذف می شود، آمستردام بیشترین افزایش را ثبت می کند و قیمت برق در این دوره چهار ساله ۸۹ درصد افزایش می یابد. افزایش قابل توجهی نیز در ویلنیوس با ۸۱، بروکسل، پایتخت بلژیک با ۷۷ و برن سوئيس با ۷۱ درصد مشاهده شد.

آگهی

از سوی دیگر، بوداپست با منفی ۱۳ درصد تنها پایتخت بود که قیمت‌ها در آن کاهش یافت. در میان پنج اقتصاد برتر، لندن بیشترین افزایش را مشاهده کرد و قیمت برق ۶۶ درصد افزایش یافت و پس از آن رم با ۶۰ و پاریس با ۴۵ درصد در رده‌های بعدی قرار گرفتند.

اگر ژانویه ۲۰۲۲ را با ژانویه ۲۰۲۵ مقایسه کنیم، قیمت برق خانگی، به طور متوسط تنها ۳.۴ درصد در پایتخت‌های اتحادیه اروپا افزایش یافته است. در اتحادیه اروپا، بیشترین افزایش در ویلنیوس با ۵۳ درصد ثبت شد و پس از آن پاریس با ۳۴ درصد.

در برن در سوئیس، پایتخت غیر اتحادیه اروپا، قیمت‌ها در مدت مشابه ۶۹ درصد افزایش یافته است.

چندین شهر در سه سال گذشته کاهش قابل توجهی در قیمت برق را تجربه کرده‌اند. اسلو شدیدترین افت را با ۲۵ درصد مشاهده کرد و پس از آن لندن با منفی ۲۱ درصد، بخارست با ۲۰ درصد و کپنهاگ در دانمارک با ۲۰ درصد قرار گرفتند.

آگهی

نوسانات بالای قیمت در دوره پس از تهاجم

همانطور که نمودار زیر نشان داده شده، قیمت برق در پایتخت پنج اقتصاد برتر پس از حمله روسیه به اوکراین به طور قابل توجهی نوسان داشته است.

در چهار سال گذشته، رم بالاترین سطح قیمت برق را ثبت کرد و در اکتبر ۲۰۲۲ به ۶۸.۷ یورو بر کیلووات‌ساعت رسید، درحالی‌که این رقم در ژوئیه ۲۰۲۲ معادل ۴۳.۷ یورو بود.

به‌طور مشابه، قیمت برق در لندن در اوت ۲۰۲۲ به اوج خود یعنی ۶۴.۲ یورو رسید و ماه بعد به ۳۹.۵ یورو کاهش یافت. در این بازه زمانی، پاریس پایدارترین قیمت‌ها را داشت.

تغییرات قیمت گاز خانگی پس از حمله روسیه

در اکتبر ۲۰۲۱، میانگین قیمت گاز خانگی در پایتخت‌های اتحادیه اروپا ۸.۵ یورو بر کیلووات‌ساعت بود. این رقم تا ژانویه ۲۰۲۲ به ۱۱.۳ یورو افزایش یافت و در سپتامبر ۲۰۲۲، با رسیدن به ۱۶.۵ یورو، به بالاترین سطح خود در سه سال گذشته رسید.

آگهی

تا ژانویه ۲۰۲۵، قیمت گاز به ۱۱.۱ یورو کاهش یافت که اندکی کمتر از سطح ژانویه ۲۰۲۲ است، اما همچنان به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از قیمت‌های پیش از جنگ باقی مانده است.

نقش بازار گاز سوئد

استکهلم بالاترین میانگین قیمت برق در دوره سه‌ساله پس از جنگ (فوریه ۲۰۲۲ تا ژانویه ۲۰۲۵) را با ۲۸.۷ یورو بر کیلووات‌ساعت ثبت کرد، و پس از آن آمستردام با ۲۱.۶ یورو بر کیلووات‌ساعت در رتبه دوم قرار گرفت. ساختار بازار گاز سوئد نقش مهمی در این وضعیت ایفا می‌کند.

آمستردام، بیشترین آسیب‌دیده از افزایش قیمت گاز در ۲۰۲۲

افزایش شدید قیمت گاز در سال ۲۰۲۲ بیشترین تأثیر را بر خانوارهای آمستردام گذاشت. در آن سال، میانگین سالانه قیمت گاز در آمستردام به ۳۱ یورو بر کیلووات‌ساعت رسید که به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از استکهلم با ۲۳.۹ یورو بر کیلووات‌ساعت بود، هرچند استکهلم در میانگین سه‌ساله پیشتاز بود.

کارشناسان IEECP در گفتگو با یورونیوز افزایش قیمت گاز در هلند را به تعلیق تولید در میدان گازی گرونینگن در آن کشور به دلیل خطر زلزله نسبت دادند.

آگهی

پایین‌ترین قیمت‌های گاز در سه سال اخیر

بوداپست (۲.۶ یورو بر کیلووات‌ساعت)، بلگراد (۴.۱ یورو بر کیلووات‌ساعت) و زاگرب (۴.۷ یورو بر کیلووات‌ساعت) کمترین میانگین قیمت گاز را در این دوره سه‌ساله ثبت کردند.

در پراگ، میانگین سه‌ساله قیمت گاز ۱۱۰ درصد بالاتر از اکتبر ۲۰۲۱ بود. پس از آن، برلین (۹۷ درصد)، دوبلین (۸۶ درصد) و آمستردام (۷۷ درصد) قرار گرفتند، در حالی که میانگین اتحادیه اروپا ۳۷ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

وابستگی آلمان و اتریش به گاز روسیه

دکتر سیریل استفانوس از آکادمی ملی علوم و مهندسی آلمان (acatech) اشاره کرد که آلمان در زمان حمله روسیه به اوکراین هیچ پایانه عملیاتی LNG نداشت. او می‌گوید که آلمان و اتریش به‌شدت به واردات گاز طبیعی از روسیه وابسته بودند.

بخشی از این کمبود با افزایش واردات از نروژ و خرید LNG جبران شده است. اما او تأکید کرد که واردات LNG معمولاً گران‌تر از گاز خط لوله‌ای است، زیرا شامل هزینه‌های اضافی فشرده‌سازی، حمل‌ونقل و بازگازی‌سازی می‌شود.

آگهی

کارشناسان IEECP نیز تأکید کردند که جایگزین‌های پرهزینه منجر به افزایش شدید قیمت‌ها شده است.

در مقابل، قیمت گاز در بوداپست منفی ۲۶ درصد و بخارست منفی ۹ درصد نسبت به اکتبر ۲۰۲۱ کاهش یافته بود.

با وجود تثبیت قیمت‌ها در مدت اخیر، قیمت گاز در پایتخت‌های اتحادیه اروپا هنوز در ژانویه ۲۰۲۵ نسبت به اکتبر ۲۰۲۱، حدود ۳۱ درصد بالاتر بود. ورشو در لهستان با بیشترین افزایش حدود ۱۰۹ درصد مواجه شد و پس از آن لیسبون با ۷۷ و برلین با ۷۲ درصد در رده‌های بعدی قرار گرفتند.

قیمت گاز در طول سال ۲۰۲۲ نوسانات زیادی داشت، به‌طوری‌که آمستردام تغییرات قابل‌توجهی را تجربه کرد. با این حال، از ابتدای سال ۲۰۲۳، قیمت‌ها نسبت به سال ۲۰۲۲ پایدارتر شدند، به‌ویژه در آمستردام و پنج اقتصاد بزرگ اروپایی.

آگهی

کشورهای اروپایی اقدامات متعددی در سراسر این بلوک انجام دادند که به کاهش قیمت گاز طبیعی کمک کرده است. این اقدامات شامل پر کردن ذخایر گاز تا نزدیک به ۱۰۰٪ ظرفیت، تأمین تأمین‌کنندگان جایگزین، اعمال سقف قیمت بر گاز روسی (که همچنان به کشورهای اروپایی اجازه واردات می‌دهد) و اتخاذ تدابیر بهره‌وری انرژی برای کاهش تقاضای انرژی می‌شود.