آگهیاین نخستین‌بار نیست که لاشه لاکپشتهای پوزه‌عقابی در سواحل جنوب ایران به ویژه در محدوده بندر جاسک پیدا می‌شود.
بر پایه فهرست اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) لاکپشتهای دریایی پوزه عقابی و سبز از گونه‌های در معرض خطر انقراض و پورپویز ها از گونه های آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند و طی یک دهه اخیر دستکم ۵ بار لاشه لاکپشتها در سواحل جنوبی ایران به ویژه در محدوده بندر جاسک پیدا شده‌است.
به گفته حبیب مسیحی تازیانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست هرمزگان بر اساس بررسی های اولیه کارشناسان محیط زیست، گیر افتادن در تورهای ماهیگیری و خفگی، علت اصلی تلفات این جانداران است. در برخی موارد نیز آثار برخورد با پروانه شناورهای دریایی بر روی لاشه ها دیده شده است.
در حالی که دلیل عمده این اتفاق صید ترال و کف‌زی در خلیج فارس و دریای عمان عنوان می‌شود فرشته احسانی، فعال محیط زیست دریایی به یورونیوز فارسی می‌گوید: «ماهیگیری و صید در ایران همچنان به شیوه سنتی و با استفاده از تورهای سنتی انجام می‌گیرد و به جز عدم آموزش به صیادان به دلیل تحریم‌ها هیچ سرمایه‌گذاری در جهت بهینه‌سازی ابزار صید انجام نشده است.»
اشاره احسانی به تورهای صیادی دارای دریچه‌ای است که در سایر کشورها صیادان ملزم به استفاده از آنها هستند تا به هنگام جمع‌آوری تور لاکپشتها و سایر آبزیانی که منظور صید نیستند در آن گرفتار و دچار خفگی نشوند.
این در حالی است که برای حفاظت از لاک‌پشت پوزه‌عقابی «بیژه فرهنگ دره‌شوریی» از کارشناسان قدیمی سازمان حفاظت محیط زیست مجموعه اقدامات بسیاری در جزیره قشم، زیستگاه اصلی این گونه در روستای «شیب‌دراز» تدارک دید تا اینک این نقطه به امن‌ترین ساحل برای تخم‌گذاری و همچنین بازدید گردشگران تبدیل شود.
بیشترین تلفات لاکپشتها در جاسک
نخستین خبر از پیدا شدن لاشه ۲۰ لاک‌پشت و یک قطعه «پورپویز پوزه پهن» را علی رنجبر، رئیس اداره محیط زیست شهرستان جاسک داد و گفت: بومی‌ها و اهالی روستای آبکوهی واقع در ۱۲ کیلومتری بندر جاسک علت مرگ لاکپشتها را خفگی در تورهای صیادی می‌دانند.
سپس حبیب مسیحی تازیانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست هرمزگان نیز با تایید این موضوع در بازه ساحلی ۱۲ کیلومتری از شهر جاسک تا روستای لافیک بر علت تلف شدن لاکپشتها یعنی گیر افتادن در تورهای ماهیگیری و خفگی تاکید کرد.
اما بررسی اخبار نشان از آن دارد که طی سال‌های ۱۳۹۵ تا کنون دستکم ۵ خبر دیگر از کشف لاشه لاکپشتها در سواحل جنوبی ایران منتشر شده‌است.
در محدوده دریای عمان و خلیج فارس که شامل ۲هزار و ۴۳ کیلومتر نوارساحلی است از هشت گونه لاک‌پشت دریایی، پنج گونه پشت سبز، پوزه عقابی، سرخ، زیتونی و پشت چرمی در آب‌های خلیج‌فارس زندگی می‌کنند و نام آنها به‌لحاظ حفاظتی در فهرست سرخ محیط زیست جهانی ثبت شده‌است.
بررسی اخبار نشان می‌دهد ۲۰ آبان ۱۴۰۳ نیز در ساحل هندیجان لاشه یک گونه کمیاب و نادر لاک‌پشت چرمی کشف شد. داوود میرشکار، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با اشاره به طول ۱۶۸ سانتی‌متری این لاک‌پشت و تخمین سن آن بالغ بر ۵۰ سال به ایسنا گفته بود: «این لاک‌پشت، ماده بوده و به احتمال زیاد علت مرگ این گونه براثر برخورد با شناورها و آسیب شدید بوده است. این لاک‌پشت از گونه‌های کمیاب و باارزش دریایی و در خطر انقراض است که آمار کمی از مشاهده آن در سواحل استان خوزستان گزارش شده است.
پیش از این نیز خبرهایی از مرگ لاکپشتها در سواحل خلیج‌فارس منتشر شده بود. ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ نیز لاشه یک لاک‌پشت پوزه‌عقابی غول‌پیکر در ساحل غدیر بندرعباس کشف شد که کارشناسان محیط زیست در بررسی‌های اولیه اعلام کردند هیچ اثری از برخورد با موتور شناور یا خفگی بر اثر گیرافتادن در تور ماهیگیری پیدا نشده‌است.
علاوه بر این اخبار در ۲۵ تیر ۱۳۹۹ نیز لاشه ۲۸ لاک‌پشت در سواحل شهرستان جاسک پیدا شده بود که روابط‌عمومی محیط زیست استان هرمزگان فعالیت‌های صیادی را علت چنین اتفاقی اعلام کرده بود.
اما سواحل جاسک باز هم از این دست اتفاق را و کشف لاشه مرده لاکپشتها را شاهد بوده‌است. ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ نیز باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از «افشین عسکری» مسئول محیط زیست دریایی استان هرمزگان خبر داد که «علت مرگ ۳۲ لاک‌پشت دریایی جاسک صید ترال است».
او گفته بود: :با توجه به مشاهده نشدن شکستگی در لاکپشتهای تلف‌شده در جاسک، احتمالاً عملیات صیادی به‌ویژه صید ترال عامل مرگ آنها بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این لاکپشتها در فاصله زمانی دستکم ۳۵ روزه پس از خفگی در تورهای صیادی به‌وسیله امواج دریا به ساحل آورده شده‌اند.
آگهیهمچنین ۳۱ فروردین ۱۳۹۵ نیز خبرگزاری میزان از کشف لاشه یک لاک‌پشت سبز ماده در ساحل جزیره خارگ خبر داد و افزود که از شواهد جسمی معلوم بود که این لاک‌پشت برای تخم گذاری به ساحل نزدیک شده و در اثر برخورد با پروانه کشتی یا قایق های صیادی از بین رفته بود.
«اشرفعلی حسینی» رئیس اداره حفاظت محیط زیست چابهار نیز در تحلیل عوامل منجر به مرگ لاکپشتها به ایسنا گفته‌است: «تردد وسایل نقلیه در جاده ساحلی، ساخت موج شکن، تور ریزی صیادان، تاسیسات موجود در حریم دریا و تخریب لانه‌ها برای برداشت تخم توسط افراد سودجو در منطقه چابهار مکان‌های تخم‌گذاری و زادآوری لاکپشتها را تهدید می کند.»
صید ترال، صیادانی که آموزش ندیده‌اند و تحریم‌ها
پس از آن که لاشه ۲۸ لاک‌پشت در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۹۹ در سواحل جاسک کشف شد اداره محیط زیست استان هرمزگان در نامه‌ای به سازمان شیلات خواستار آن شد تا راهکارهایی برای کاهش تلفات این گونه در معرض انقراض در حین عملیات صیادی ارائه دهند.
چیزی که فرشته احسانی، فعال محیط زیست دریایی نیز در گفتگو با یورونیوز فارسی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «بخش اعظمی از مشکلاتی که به وسیله صیادان برای لاکپشتها یا سایر آبزیانی که در تورهای سنتی گرفتار می‌شوند و ارزش اقتصادی برای ماهیگیران ندارند ناشی از عدم آموزش مناسب است و می‌توان با برگزاری کارگاه‌های آموزشی مانع از تکرار آن شد یا آن را کاهش داد».
آگهیاما این فقط بخشی از ماجرایی است که در آن لاکپشتها قربانی می‌شوند. احسانی سیستم و روش صیادی در جنوب ایران را سنتی و قدیمی توصیف کرده می‌افزاید: «به دلیل تحریم‌ها یا هر آنچه مربوط به وضعیت بد اقتصادی است سرمایه‌گذاری مناسبی در بهینه‌سازی و به کارگیری روش‌های صیادی نوین در سواحل جنوبی ایران نشده‌است. اگر از تورهای صیادی جدید که دریچه‌های مخصوص دارد استفاده شود چنین تلفاتی به حداقل می‌رسد».
این فعال محیط زیست‌دریایی همچنین به نکته دیگری مبنی بر نظارت بر شیوه‌های شکار و صید اشاره کرده می‌گوید: «در کشورهای توسعه‌یافته علاوه بر سازمان‌های حفاظتی، انجمن‌ها نیز بر وسایل مرتبط با شکار و صید نظارت دارند تا به سبب ناآگاهی یا گاه ارزان‌تر بودن برخی مواد اولیه ابزاری که موجب آلودگی یا ورود خطرات ناشی از مواد شیمیایی حیات اکوسیستم را به مخاطره نیندازند اما در ایران وسعت مناطق و گستردگی آن در کنار محدودیت منابع و امکانات سازمان حفاظت محیط زیست کیفیت نظارت را به حداقل رسانده‌است».
با این حال باز هم این همه آنچه آب‌های ایران را برای گونه‌های در معرض خطری چون لاکپشتهای پوزه‌عقابی و سبز ناامن کرده نیست.
سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده بود «نظارت دقیقی در دریاها نیست و همچنان شاهد وقوع چنین حوادث تلخی هستیم. نمونه‌ای از هشدارهای سازمان حفاظت محیط زیست را در گفته‌های مدیرکل وقت دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست می‌توان ملموس یافت که پس از مرگ لاکپشتها به ایرنا گفته بود: در جلسه‌ای که در وزارت کشور در خصوص صید ترال داشتیم به صورت مکتوب از رییس جمهوری درخواست کردیم تا یگان ملی حفاظت از ساحل و دریا ایجاد شود که مورد موافقت قرار گرفت و رییس جمهوری آن را در قالب دستور به سازمان استخدامی و اداری ارجاع داد که قطعا با راه اندازی آن نظارت بر دریاها بیشتر خواهد شد».
آگهیبنابراین بخشی از آنچه مرگ لاکپشتها را رقم می‌زند صید ترال یا کف‌زی است که عمده آبزیان از پایین‌‌ترین نقاط دریا را نیز گرفتار خود می‌کند.
بلایی که صید ترال بر خلیج فارس و دریای عمان آورد
مدت‌های زیادی در دهه ۹۰ اعتراض صیادان جنوب ایران به کشتی‌های چینی و هندی بود که با مجوز رسمی در خلیج‌فارس و دریای عمان مشغول صید بودند. اما با وجود گذشت سال‌ها این اعتراض‌ها به جایی نرسید ولی به رویه‌ای عمومی در صیادی تبدیل شد تا آنجا که طی سال‌های اخیر اعتراض به این شیوه صیادی به دلیل آسیب به گونه‌های مختلف مطرح شده‌است. از این جمله می‌توان به اعتراض «عقیل دشتیان‌نسب» رئیس پژوهشکده میگوی در ایران اشاره کرد که در گفتگو با خبرگزاری تسنیم گفته بود «صید ترال از مخرب‌ترین روش‌های صید آبزیان در خلیج فارس است».
رئیس پژوهشکده میگو کشور با تاکید بر این که صید ترال علاوه بر ذخایر ماهیان، روی دیگر ارکان اکوسیستم دریا نیز تأثیر منفی می‌گذارد خواستار تعطیلی این نوع صید در همه فصول در خلیج فارس شده و این موضوع را به نفع صیادان دانسته بود چرا که ذخیره و زیستگاه آبزیان احیا شده و سبب بهبود وضعیت معیشتی صیادان در صید آبزیان به دیگر روش‌ها می‌شود.
نکته دیگری که در صید ترال در جنوب ایران رخ داده ورود صیادان به شیوه ترال به محدوده آب‌های ساحلی بوده که همین موجب بر هم خوردن فعالیت صیادان بومی شده‌است. چیزی که «مهرداد بازرگان» نایب رییس اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران نیز در وصف آن گفته بود «صید ترال در دنیا منسوخ شده است و در ایران صیادان ترال با مجوز شیلات کار می‌کنند؛ در نتیجه مسئولیت نظارت بر آنها با شیلات است اما شیلات امکان کنترل لحظه به لحظه آنها را ندارد.»
آگهیتجربه دیگر کشورها نشان داده تشکل‌ها و انجمن‌های دوست‌دار محیط زیست برای محدود کردن صید ترال تلاش‌های گسترده‌ای انجام می‌دهند. برای نمونه «ClientEarth» که تیمی متشکل از وکلا و کارشناسان برای محافظت از زندگی روی کره زمین است در سال ۲۰۲۴ از دولت فرانسه به دلیل عدم لغو سه فرمان مبنی بر مجوز ترال در برخی از مناطق دریایی این کشور شکایت کرد.
این تشکل در اکتبر ۲۰۲۴ نیز علیه دولت اسپانیا به دلیل اجازه دادن به ترال کف در مناطق حفاظت شده دریایی (MPA) وارد عمل شد زیرا معتقد است دولت اسپانیا با اجازه سیستماتیک در این آب‌ها قوانین را زیر پا می‌گذارد. گفته می‌شود ۸ کشور اروپایی شامل انگلستان، ایتالیا، دانمارک، فرانسه، هلند، نروژ، کرواسی و اسپانیا از جمله کشورهایی هستند که با صید ترال بیشترین انتشار کربن را موجب می‌شوند.
این در حالی است که یکسال قبل «جک امرسون» مدیر شیلات دریایی دولت بریتانیا به بی‌بی‌سی گفته‌بود ممنوعیت صید ترال کف در سه سایت ماهیگیری مانکس «گامی رو به جلو» برای صنعت ماهیگیری محلی و سیاست‌های غذایی است.
با این حال در ایران فعالیت‌های مدنی و حقوقی برای حفاظت از محیط زیست به ویژه در مورد گونه‌های آبزی بسیار ناچیز است و در همه سال‌هایی که نسبت به فعالیت صیادی ترال صحبت می‌شد هیچ اقدام حقوقی جریان نگرفت.
آگهی
source