آگهیآغاز این روند به فروردین ۱۴۰۴ در شهر اصفهان بازمی‌گردد، جایی که برای نخستین بار، زنانی که به‌عنوان عابر پیاده در خیابان تردد می‌کردند، پیامکی با مضمون «کشف حجاب» دریافت کردند. این اقدام، گسترشی کم‌سابقه در دامنه نظارت‌های انتظامی تلقی می‌شود چرا که تا پیش از این، پیامک‌های مرتبط با حجاب معمولا به خودروهایی ارسال می‌شد که سرنشینی بی‌حجاب در آن دیده شده بود.
همچون سال‌های گذشته، با آغاز فصل گرما، فشار حکومت ایران بر زنان برای حفظ حجاب افزایش یافته است. هم‌زمان با گرم‌تر شدن هوا و سبک‌تر شدن پوشش در فضاهای عمومی، دستگاه‌های امنیتی و انتظامی با روش‌های تازه‌تری در صدد کنترل پوشش زنان برآمده‌اند، از جمله ارسال مستقیم پیامک برای افراد پیاده در خیابان.
در فضای مجازی، واکنش‌های بسیاری به این اقدام شکل گرفته است. کاربران، این پیامک‌ها را نوعی نقض حریم خصوصی و تحمیل سبک زندگی از سوی حکومت تلقی کرده‌اند. برخی نیز نسبت به پیامدهای روانی و اجتماعی این روش هشدار داده‌اند، به‌ویژه آنکه این فشارها در ماه‌های گرم سال با شدت بیشتری اعمال می‌شود.
پیامک حجاب را چه کسی و چگونه می‌فرستد؟
بر پایه اطلاعات موجود، پیامک‌های هشدار حجاب توسط پلیس امنیت اخلاقی ارسال می‌شود، اما سیاست‌گذاری و هماهنگی آن به‌طور مشخص در حوزه فعالیت ستاد امر به معروف و نهی از منکر قرار دارد. این نهاد، با هماهنگی پلیس و نهادهایی مانند شهرداری، دادستانی و شورای فضای مجازی، اجرای طرح‌های موسوم به «حجاب هوشمند» را دنبال می‌کند.
در گزارش‌های مربوط به اصفهان و تهران نیز، مقامات ستاد امر به معروف به‌صراحت اعلام کرده‌اند که این پیامک‌ها در هماهنگی با پلیس و سایر نهادهای اجرایی ارسال می‌شوند.
برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که دوربین‌های نظارتی شهری، همان‌گونه که در شناسایی خودروها استفاده می‌شوند، حالا برای تشخیص نوع پوشش عابران نیز به کار گرفته شده‌اند. تصاویر دوربین‌ها احتمالاً با سامانه‌های تشخیص چهره و شماره‌ملی تطبیق داده می‌شود تا امکان شناسایی افراد فراهم گردد.
کارشناسان فناوری و اطلاعات با اطمینان تأکید می‌کنند که هدف‌گیری دقیق برای ارسال پیامک‌های تذکر حجاب به عابران پیاده در اصفهان بدون استفاده از هوش مصنوعی عملا شدنی نیست. ترکیبی از نیروی انسانی، پردازش تصاویر دوربین‌های مداربسته، آنالیز هوش مصنوعی، ردیابی سیگنال‌های سیم‌کارت، اطلاعات بانکی و سوابق تردد در نقاط مختلف شهر، در یک سال گذشته باعث شده بسیاری از زنان، بدون نیاز به ثبت پلاک خودرو، پیامک‌های تذکر حجاب دریافت کنند.
بازرسان سازمان ملل پیش از این گفته‌اند که ایران به طور فزاینده‌ای به نظارت الکترونیکی متکی شده است. از جمله این اقدامات، استفاده از «پهپادهای نظارتی» برای زیر نظر گرفتن زنان در اماکن عمومی است.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
مشکلات قانونی
این اقدامات در حالی صورت می‌گیرد که بسیاری از حقوقدانان، مبنای حقوقی ارسال پیامک به شهروندان صرفاً به‌دلیل نوع پوشش در معابر عمومی را زیر سؤال برده‌اند. به گفته آنان، هیچ ماده‌ی قانونی صریحی وجود ندارد که شناسایی افراد در فضای عمومی از طریق دوربین و صدور پیامک هشدار را مجاز بشمارد، به‌ویژه آنکه چنین اقدامی بدون طی تشریفات قضایی صورت می‌گیرد و ممکن است با اصل «برائت» و حریم خصوصی در تضاد باشد.
در عین حال، سرنوشت «قانون عفاف و حجاب» که نسخه‌ای جنجالی از آن در سال ۱۴۰۲ در مجلس تصویب شده بود، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. شورای نگهبان در بررسی این طرح اعلام کرد که نیاز به اصلاحاتی دارد، و پس از آن برخی مواد آن به‌صورت آزمایشی یا بخش‌نامه‌ای اجرا شده‌اند، بی‌آنکه به تصویب نهایی برسند یا سازوکار نظارتی شفاف برایشان تعریف شود.
واکنش دولت
روز چهارشنبه دهم اردیبهشت، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره ارسال پیامک حجاب برای زنان عابر گفت: «من اطلاعی از این موضوع ندارم، ولی پیگیری می‌کنم.»
وی افزود: «حجاب موضوعی فرهنگی و تربیتی است، با اقدامات سلبی نمی‌توانیم به نتیجه برسیم. دولت قرار نیست مقابل مردم قرار گیرد.»
نگاهی به تاریخ جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که معمولا دولت‌ها، به ویژه دولت‌های اصلاح‌طلب، موافق فشار برای اجرای حجاب اجباری نیستند و حتی برای حفظ ظاهر و محبوبیت مردمی هم که شده با این قانون مخالفت می‌کنند. اما در نهایت، دولت‌ها عملا در این زمینه کاری از پیش نمی‌برند.
دولت مسعود پزشکیان نیز با وجود آن که ظاهرا در برابر تصویب قانون عفاف و حجاب مقاومت کرد، اما تاکنون عملا در برابر فشار نهادهای حکومتی غیر دولتی برای کنترل پوشش زنان دست بسته و گاه خاموش مانده است.
آگهیآیا رویکرد ایران در زمینه حجاب تغییر کرده است؟
به نظر می‌رسد که پس از جنبش مهسا امینی و بحران‌های سیاسی و اجتماعی ناشی از آن، جمهوری اسلامی ایران به جای برخوردهای مستقیم و شدید با زنان در خصوص حجاب، به روش‌های غیرمستقیم‌تر روی آورده است.
یکی از این روش‌ها ارسال پیامک‌های هشدار برای «کشف حجاب» و استفاده از دوربین‌های شهری برای شناسایی زنان بدون حجاب است. ظاهرا هدف این رویکرد کاهش تنش‌ها و جلوگیری از واکنش‌های شدید اجتماعی است که ممکن است به خشونت و بی‌ثباتی بیشتر منجر شود.
این تغییر در رویکرد، به‌ویژه پس از تجربیات منفی ناشی از اعتراضات و سرکوب‌های خشونت‌آمیز، نشان‌دهنده تلاش ایران برای اعمال فشار بر جامعه بدون مواجهه مستقیم است. حکومت به جای استفاده از برخوردهای فیزیکی، با استفاده از ابزارهای نظارتی و هشدارهای روانی، قصد دارد بر زنان و جامعه فشار بیاورد و از وقوع بحران‌های جدید جلوگیری کند.
ایران این راهکار را در شرایطی به کار بسته که سرنوشت راهکار دیگرش، یعنی قانون عفاف و حجاب نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام مانده است.
آگهیsource