نگارش از Gerald Imray با استفاده از AP
تاریخ انتشار
در ۳۵ سال گذشته جانورشناس آمریکایی لوری مارکر نمونههای اسپرم را در یک بانک اسپرم یوزپلنگ در نامیبیا جمعآوری و ذخیره کرده است، به این امید که متخصصان حفاظت هرگز ناچار به استفاده از آنها نشوند.
اما او نگران است که سریعترین جانور خشکی جهان روزی به آستانه انقراض برسد و برای نجاتش به تولیدمثل مصنوعی نیاز پیدا کند.
مارکر میگوید بانک اسپرم در بنیاد حفاظت از یوزپلنگ که او در این کشور واقع در جنوب آفریقا تاسیس کرده، نوعی «باغوحش منجمد» از یوزپلنگهاست که از سال ۱۹۹۰ گردآوریاش را آغاز کرده است. این بانک در بدترین سناریو برای این گربهسانان بهکار خواهد آمد؛ جمعیت آنها در ۵۰ سال گذشته در طبیعت بهشکلی نگرانکننده کاهش یافته است.
مارکر، یکی از برجستهترین متخصصان یوزپلنگ، از مرکز پژوهشی خود نزدیک شهر اوتجیوارونگو در نامیبیا به آسوشیتدپرس گفت: «تا زمانی که لازم نشود با آن کاری نمیکنید.» او افزود: «و ما هرگز نمیخواهیم کار به آنجا برسد.»
بهگفته مارکر، کمتر از ۷۰۰۰ یوزپلنگ در طبیعت باقی مانده که عددی نزدیک به جمعیتِ بهشدت در خطرِ کرگدن سیاه است. تنها حدود ۳۳ جمعیت از یوزپلنگها عمدتا در گوشهوکنار آفریقا پراکندهاند و بیشتر این جمعیتها کمتر از ۱۰۰ فرد دارند.
چرا یوزپلنگها در خطر انقراضاند؟
مانند بسیاری از گونهها، این گربهسانان چابک که میتوانند با سرعت ۱۱۲ کیلومتر در ساعت بدوند، در معرض تهدیدِ از دسترفتن زیستگاه، تعارض انسان با حیاتوحش و تجارت غیرقانونی حیاتوحش هستند. کوچک و جداافتاده شدن گروههایشان یعنی استخر ژنی آنها نیز کوچکتر میشود، زیرا جمعیتهای کوچک مدام با خودشان جفتگیری میکنند و این برای نرخهای تولیدمثلشان پیامد دارد.
در سراسر جهان، تعداد یوزپلنگهای وحشی در نیمقرن گذشته ۸۰ درصد کاهش یافته و آنها از ۹۰ درصد محدوده تاریخی زیستشان رانده شدهاند.
دانشمندان بر این باورند که یوزپلنگها در پایان آخرین عصر یخبندان، حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار سال پیش، بهسختی از انقراض گریختند؛ رخدادی که نخستین بار استخر ژنی آنها را کاهش داد.
مارکر گفت کمبود تنوع ژنتیکی، همراه با این واقعیت که ۷۰ تا ۸۰ درصد اسپرم یوزپلنگها غیرطبیعی است، یعنی ممکن است در آینده به کمک نیاز داشته باشند.
مارکر گفت: «بنابراین یک بانک اسپرم کاملا منطقی است، درست است؟»
یک تاکتیک رایج حفاظتی
ذخیرهسازی اسپرم در دنیای حیاتوحش منحصر به یوزپلنگها نیست. این تاکتیکی است که حفاظتگران برای گونههای دیگر نیز توسعه دادهاند؛ از جمله فیلها، کرگدنها، آنتیلوپها، دیگر گربهسانان بزرگ، پرندگان و دیگران.
بهگفته مارکر، ارزش پژوهشهای تولیدمثل جانوری را میتوان در تلاش ناامیدانه برای نجات کرگدن سفید شمالی از انقراض دید.
تنها دو کرگدن سفید شمالی باقی مانده که هر دو مادهاند و همین این گونه را عملا منقرض کرده و هیچ شانسی برای تولیدمثل طبیعی باقی نگذاشته است. یگانه امیدشان به تولیدمثل مصنوعی با استفاده از اسپرمِ کرگدن سفید شمالی گره خورده که سالها پیش جمعآوری و منجمد شده است.
از آنجا که هر دو کرگدن سفید شمالیِ باقیمانده، که مادر و دخترند، قادر به بارداری و زایمان نیستند، دانشمندان تلاش کردهاند جنینهای کرگدن سفید شمالی را در رحمِ مادران جایگزینِ کرگدن سفید جنوبی جایگذاری کنند. این مادران جایگزین تاکنون نتوانستهاند هیچ بارداریای را تا پایان دوره حمل به سرانجام برسانند، اما تیم حفاظتی متعهد است با وجود همه دشواریها به تلاش برای نجات کرگدن سفید شمالی ادامه دهد.
تلاشهای دیگر پیرامون تولیدمثل مصنوعی موفق بوده است، از جمله پروژهای که پس از آنکه جمعیتِ راسوی پاسیاه در طبیعت به یک جمعیت منفرد در وایومینگِ ایالات متحده کاهش یافته بود، با تولیدمثل مصنوعی به تکثیر این گونه پرداخت.
آخرین راهحل برای گونهای روبهانقراض
مارکر برای جمعآوری اسپرم بهدنبال یوزپلنگها نمیرود، بلکه بهصورت فرصتمحور نمونه میگیرد. در نامیبیا، عمده تهدید علیه یوزپلنگها از سوی کشاورزان و دامدارانی است که آنها را تهدیدی برای دامهایشان میدانند؛ بنابراین تیم مارکر برای گربهسانانی که آسیب دیده یا به دام افتادهاند فراخوانده میشود و هنگام درمان و رهاسازی آنها نمونهها را برمیدارد.
از یوزپلنگهای مرده هم میتوان نمونه اسپرم گرفت.
مارکر گفت: «هر یوزپلنگ در واقع ترکیبی یگانه از تعداد بسیار اندکی ژن است. ما میکوشیم هر حیوانی را که بتوانیم در بانک ذخیره کنیم.»
نمونههای مربوط به حدود ۴۰۰ یوزپلنگ، که همچنان در حال افزایش است، اکنون در آزمایشگاه بنیاد حفاظت از یوزپلنگ در دماهای بسیار پایین و در نیتروژن مایع نگهداری میشوند. پژوهش مارکر شامل هیچگونه تلقیح مصنوعی نمیشود، چون تکثیر حیوانات وحشی در اسارت در نامیبیا مجاز نیست.
اگر بار دیگر یوزپلنگها با خطر انقراض روبهرو شوند، نخستین پشتیبان، حدود ۱۸۰۰ فردی خواهند بود که در باغوحشها و دیگر محیطهای اسارت زندگی میکنند. اما بهگفته مارکر، یوزپلنگها در اسارت خوب زادآوری نمیکنند و ممکن است بانک اسپرم، مانند مورد کرگدنهای سفید شمالی، آخرین راهحل باشد.
مارکر گفت: «بدون آن، شانس چندانی نخواهیم داشت.»
source