آزار جنسی زنان موضوعی جهانی است؛ اما در ایران کمتر در مورد آن صحبت می‌شود و آماری از آن وجود ندارد.
آگهیجدیدترین آماری که در فرانسه منتشر شده نشان می‌دهد از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴ میلادی خشونت جنسی علیه زنان در وسایل حمل و نقل عمومی افزایش یافته است. این در حالی که به گفته یک جامعه‌شناس هنوز تعاریف مشخصی درباره آزار و خشونت جنسی علیه زنان در ایران وجود ندارد.
بر اساس گزارش «رصدخانه ملی خشونت علیه زنان» از هر ۱۰ زن در منطقه ایل-دو-فرانس، ۷ نفر نوعی از خشونت جنسی را در وسایل حمل‌ونقل عمومی تجربه کرده‌اند. طبق این گزارش طی سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴ میلادی موارد خشونت جنسی در وسایل حمل‌ونقل عمومی فرانسه ۸۶ درصد افزایش یافته است.
۳۷ زن ایرانی بین ۳۰ تا ۴۵ سال به یورونیوز گفته‌اند که در دوره‌های مختلف زندگی خود، خشونت جنسی در اماکن عمومی را تجربه کرده‌اند.
خشونت خیابانی علیه زنان
زنان ایرانی، با شروع زندگی اجتماعی خود، انواع آزار و خشونت را تجربه می‌کنند. این آزارها را می‌توان به آزارهای کلامی و فیزیکی دسته‌بندی کرد، اما آماری از میزان آن وجود ندارد و نمی‌توان مقایسه‌ای از تغییرات آن در سال‌های مختلف داشت. ۳۷ زن به یورونیوز اعلام کرده‌اند که با وجود تجربه آزارهای کلامی و فیزیکی در محیط‌های مختلف، هیچ شکایت رسمی را ثبت نکرده‌اند؛ اما تمام آنها در مقابل خشونت، واکنش نشان داده‌اند.
آزیتا کریمی، جامعه‌شناس به یورونیوز می‌گوید: «مردان، عرصه‌های مختلف اجتماعی و عناصر حاضر در آن را متعلق به خود می‌دانند، به همین دلیل به خود اجازه می‌دهند نوعی از آزارگری را در مورد زنان به کار ببرند.»
به گفته او، نبود تعریف مشخص از آزارگری و خشونت موجب می‌شود که زنان و مردان نسبت به این شرایط آگاهی درستی نداشته باشند.
او می‌گوید: «یکی از تجربیات مشترک زنان لمس بدنشان در وسایل حمل و نقل عمومی است که تاکسی بارزترین آن است. مرد برای این موضوع بهانه‌های مختلفی از جمله تنگی فضا را اعلام می‌کند. آن مرد این وضعیت را آزارگری و خشونت به حساب نمی‌آورد زیرا در یک تعریف کلی‌تر، خشونت و آزارگری باید همراه با برخوردهای فیزیکی یا استفاده از کلمات نامناسب باشد. در حالی که بار روانی این رفتار با زنان، تا سال‌ها باقی می‌ماند.»
در گزارش فرانسه، تنها ۷ درصد از قربانیان بطور رسمی شکایت کرده‌اند و بسیاری به دلیل ترس از بی‌تفاوتی مقامات از گزارش‌دهی خودداری کرده‌اند. این وضعیت در ایران نیز دیده می‌شود، جایی که بسیاری از زنان به دلایل مشابه از پیگیری قانونی صرف‌نظر می‌کنند. با این حال در سال ۲۰۲۴ میلادی پلیس فرانسه ۳,۳۷۴ مورد خشونت جنسی در وسایل حمل‌ونقل عمومی را ثبت کرده که نسبت به سال قبل ۶ درصد افزایش داشته است.
تجربه مشترک جهانی زنان از آزار
در ۳۷ زن مورد مطالعه یورونیوز، یک سوم آنها تجربه قرار گرفتن در معرض عورت‌نمایی مردان در خیابان را داشته‌اند، همه آنها تجربه آزارهای کلامی که شامل استفاده از کلمات تعریفی یا جنسی می‌شود را داشته‌اند. همه این زنان، در وسایل عمومی و عموما تاکسی، مورد آزار فیزیکی قرار گرفته‌اند. همه آنها نسبت به این رفتار واکنش نشان داده‌اند، اما کمتر از نیمی از آنها از سوی سایر افراد مورد حمایت قرار گرفته‌اند.
لاله، ۲۳ سال پیش وقتی ۲۲ ساله بوده، غروب یک روز در خیابان انقلاب مردی در مقابلش عورت نمایی می‌کند. لاله برای لحظاتی توان حرکت نداشته و بعد از آن با شدت شروع به دویدن کرده است. این تجربه را زنان دیگر نیز داشته‌اند. محبوبه می‌گوید: «در میدان ولیعصر مردی در مقابل زنان عورت نمایی می‌کرد. مردانی که شاهد این رفتار بودند، واکنشی نداشتند. یکی از زنان به پلیس که همان حوالی بود شکایت کرد و مرد را نشان داد، پلیس از مرد خواست که آن محل را ترک کند.»
چنان که گفته شد تجربه آزارگری زنانی، جهانی است. سال ۲۰۲۳ آلمان گزارشی از ایالت زاکسن منتشر کرد که ۱۳۰۰ زن در آن مورد بررسی قرار گرفته بودند. گزارش نشان می‌داد که ۹۰ درصد زنان حداقل یک‌بار و ۷۰ درصد، چندین بار خشونت جنسی را تجربه کرده‌اند.
کم سن‌ها طعمه اصلی آزرگران جنسی
زنان ایرانی مورد بررسی یورونیوز اعلام کرده‌اند که اولین تجربیاتشان به دوران مدرسه باز می‌گردد و این روند ادامه داشته است. به میزانی که هرچه آنها از سن ۳۰ تا ۳۵ سالگی فاصله گرفته‌اند، خشونت‌ها نیز کاسته شده اما قطع نشده است.
گزارش آزارگری زنان در فرانسه نشان می‌دهد که سه چهارم قربانیان زن، کمتر از ۳۰ سال داشته‌اند.
خانم کریمی، جامعه‌شناس می‌گوید: «با افزایش سن زنان، آگاهی و جسارت آنان برای مقابله با آزارگران افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه آزارگران کمتر این گروه را مورد حمله قرار می‌دهند. در مقابل، آزار افراد زیر ۳۰ سال یا نوجوان، شانس این که آنها را بترساند و واکنشی نداشته باشند، افزایش می‌دهد. اما این به معنای آن نیست زنانی که واکنش نشان می‌دهند، آزار کمتری می‌بینند.»
هانیه، یک بار به فردی که در مترو بدن او را لمس کرده، معترض شده و قصد داشته او را در ایستگاه به دست ماموران بسپارد، اما مردم واسطه شده و اجازه نداده‌اند. او می‌گوید: «هیچ کدام از مسافران حاضر نشدند به کمک من بیایند یا از من دفاع کنند و با واسطه‌گری، روی رفتار آزارگر را سرپوش گذاشتند. بعد از آن موقعیت، ساعت‌ها گریه می‌کردم و برای روزهای متمادی، جای دست آن مرد را بر بدنم احساس می‌کردم.»
آگهیمقصرانگاری زنان در آزارگری جنسی
در آزارگری علیه زنان اولین سوال آن است که زن چه کاری انجام داده بود که کشته شد یا کتک خورد.
خانم کریمی می‌گوید: «از نظر ذهنی تصور می‌کنیم تنها خطاکاران مجازات می‌شوند و این سوالات برای آن است که تناسبی بین رفتار و تنبیه پیدا کنیم. اما اگر در موضوع آزارگری و خشونت، جای مرد و زن عوض شود، همین گونه قضاوت می‌کنیم؟ بعید می‌دانم.»
نازنین که ۳۷ سال دارد و در فضایی فرهنگی کار می‌کند، می‌گوید: «یکی از دفعاتی که به صورت فیزیکی مورد آزار قرار گرفتم، موضوع را با همکارانم در میان گذاشتم. همه مردان جمع معتقد بودند که نوع پوشش من به گونه‌ای است که مردان را تحریک می‌کند، حتی همکاران خانم نیز تذکر دادند بهتر است در نوع پوششم از رنگ‌های شاد و به قول آنها جیغ کمتر استفاده کنم. همه آنها با توجیه، در حال دفاع از آزارگرم بودند.»
این تجربه خاص زنان ایرانی نیست. در تحقیقی که در آلمان انجام شده، مشخص شد نیمی از زنان بین ۱۶ تا ۳۰ سال، برای کاهش احتمال آزار، از پوشیدن لباس‌های خاص اجتناب می‌کنند.
آگهی۳۷ زن مورد تحقیق یورونیوز، معتقدند که آزارگران محدود به طبقه خاصی نیستند، بلکه نوع آزارگری‌هایشان با تغییر موقعیت اجتماعی آنها تغییر می‌کند. آزارگران آنها شامل تهیه‌کننده تلویزیون، روزنامه‌نگار، معلم، کارگر ساختمانی، صاحب سوپرمارکت، فروشنده لباس و یا رهگذر می‌شده است.
نیلوفر می‌گوید که همکارش با ارسال تصاویر سکسی در اینستاگرام، او را آزار داده است. همکار مریم، یک روزنامه‌نگار بوده که به طور مداوم زنان را از نظر میزان جذابیت و سکسی بودن، ارزش‌گذاری می‌کرده و امتیاز می‌داده است.
او می‌گوید: «عموم همکارانم به این رفتار می‌خندیدند و کارش را بامزه می‌دانستند.»
آمارهای جهانی نشان می‌دهد که تجربه آزار جنسی، فراتر از جغرافیا و طبقه اجتماعی است. آنچه تفاوت ایجاد می‌کند، میزان آگاهی، حمایت قانونی و تغییرات اجتماعی است. بدون این موارد، چرخه خشونت ادامه خواهد داشت.
آگهیsource