تاریخ انتشار
۱۰/۰۷/۲۰۲۵ – ۱۳:۰۷ ‎+۲ گرینویچ

آگهی

این نخستین دیدار دوجانبه رسمی رهبران دو کشور از زمان توافق بر سر متن اولیه صلح است.

نتایج این دیدار می‌تواند آینده قفقاز جنوبی را تغییر دهد؛ نه تنها به‌خاطر آنچه دو رهبر بر سر آن توافق می‌کنند، بلکه به این دلیل که برای نخستین بار روسیه کاملا از معادله ارمنستان–آذربایجان کنار گذاشته شده می‌شود.

ریچارد گیرگوسیان، مدیر مؤسس مرکز مطالعات منطقه‌ای در ایروان، در گفت‌وگو با یورونیوز گفت: «روسیه که درگیر تهاجم شکست‌خورده به اوکراین است، از این روند به‌کلی کنار گذاشته شده است.»

به گفته او، این کنار گذاشتن، انتخاب مسکو نبود، بلکه ایروان و باکو در سال‌های اخیر به‌طور فزاینده‌ای از کرملین فاصله گرفته‌اند.

کارزارهای اطلاعات نادرست روسیه علیه ارمنستان

به گفته گیرگوسیان، ارمنستان اکنون هدف دو کارزار اطلاعات نادرست از سوی روسیه قرار دارد. نخست، شایعاتی درباره افزایش حضور نظامی روسیه در پایگاه این کشور در شهر گیومری ارمنستان. به باور او، هدف روسیه از این ادعاها، ایجاد ترس در اتحادیه اروپا که ناظران خود را به ارمنستان اعزام کرده و فشار بر دولت ایروان است.

در همین راستا، اطلاعات نظامی اوکراین سندی منتشر کرده است که به گفته آن‌ها، دستور ارتش روسیه برای افزایش نیرو در ارمنستان است؛ موضوعی که دولت ارمنستان قاطعانه آن را رد کرده است.

کارزار دوم، که به گفته گیرگوسیان «به همان اندازه بی‌اساس است»، ادعای وجود آزمایشگاه‌های تولید سلاح‌های بیولوژیک با حمایت آمریکا در خاک ارمنستان است؛ ادعایی مشابه آنچه روسیه پیش از تهاجم به اوکراین درباره این کشور مطرح می‌کرد.

کودتا، کلیسا و کشمکش داخلی

در پایان ماه ژوئن، پانزده نفر از جمله دو اسقف کلیسای رسولی ارمنستان به اتهام تلاش برای کودتا بازداشت شدند. آقای پاشینیان اعلام کرد که پلیس نقشه‌ای «گسترده و شوم شبکه‌ای جنایتکار و الیگارشیک درون کلیسا» را خنثی کرده است.

چند روز پیش از آن نیز سمول کاراپتیان، میلیاردر روس‌تبار ارمنی و مالک شبکه برق سراسری ارمنستان، به اتهامات سیاسی بازداشت شده بود. او پیش از بازداشتش در حمایت از کلیسا گفته بود: «اگر سیاستمداران موفق نشوند، ما به شیوه خودمان وارد میدان می‌شویم.»

گیرگوسیان در این‌باره گفت که «این اتفاق در ظاهر خیلی جدی جلوه می‌کند، اما در عمل شاید کم‌اهمیت‌تر از آن چیزی باشد که تصور می‌شود.» این پنجمین تلاش برای کودتا از زمان روی کار آمدن دولت پاشینیان در سال ۲۰۱۸ بود. او افزود: «بسیاری از این تحرکات برای جلب حمایت روسیه انجام می‌شوند، نه با هدایت مستقیم روسیه.»

جنگ اوکراین و چرخش ارمنستان به‌سوی غرب

به باور گیرگوسیان، حمله روسیه به اوکراین پیامدهای عمیقی برای منطقه دارد. یکی از درس‌های بزرگ، «ضعف شگفت‌آور و بی‌کفایتی ارتش روسیه» بود. دوم، این‌که «آینده ارمنستان بیش از پیش در غرب قرار دارد و دیگر اشتیاقی برای الگوی رهبری اقتدارگرایانه شبیه پوتین وجود ندارد.»

پارلمان ارمنستان در اوایل سال ۲۰۲۵ پیش‌نویس لایحه‌ای را برای آغاز روند عضویت در اتحادیه اروپا تصویب کرد، حرکتی که از نظر مسکو خصمانه تلقی می‌شود.

گیرگوسیان همچنین گفت: «ارمنستان اکنون استقلال و حاکمیت خود را بازیافته، بهایی که در برابر سال‌ها وابستگی به روسیه پرداخته می‌شود.»

خلا قدرت در قفقاز جنوبی

با فاصله گرفتن ارمنستان و آذربایجان از روسیه، مسکو در منطقه دچار افت نفوذ شده است. به گفته گیرگوسیان: «هر دو کشور در رد نقش میانجی‌گری روسیه کاملا حق دارند.»

با این حال، نگرانی‌هایی وجود دارد مبنی بر این‌که «روسیه خشمگین و انتقام‌جو ممکن است علیه همسایگانش که به‌دنبال استقلال بیشتر هستند، واکنش نشان دهد.»

اگرچه جنگ اوکراین هنوز تمام توجه مسکو را به خود معطوف کرده، اما این وضعیت همیشگی نخواهد بود، به‌ویژه که قرار است در ژوئن آینده انتخابات در ارمنستان برگزار شود.

ایروان از هم‌اکنون در حال رصد تحولات مولداوی است؛ جایی که انتخابات پارلمانی با دخالت گسترده روسیه و انتشار اطلاعات نادرست همراه بوده است. بر همین اساس، همکاری ارمنستان با اتحادیه اروپا در حال گسترش است.

گیرگوسیان می‌گوید: «رویکرد تدریجی ارمنستان هوشمندانه است. آن‌ها به‌دنبال عضویت در ناتو نیستند، اما مشروعیت دموکراتیک ارمنستان و ثبات آن، این کشور را در موقعیتی قوی برای ایستادگی در برابر هرگونه فشار از سوی روسیه قرار می‌دهد.»

روابط با ترکیه و آینده منطقه

به گفته گیرگوسیان، ارمنستان در حال عادی‌سازی روابط با ترکیه است و آنکارا نیز به‌دنبال بازگشت به نقش رهبری منطقه‌ای خود است. بازگشایی مرز و ازسرگیری تجارت و حمل‌ونقل، یکی از عوامل اصلی این روند دیپلماتیک به شمار می‌رود.

با وجود این، روسیه همچنان تلاش خواهد کرد تا نفوذ از دست‌رفته خود را بازیابد. به‌ویژه در حوزه تجارت و حمل‌ونقل بین ارمنستان و آذربایجان، موضوعی که ایروان به‌شدت با آن مخالفت کرده است، چرا که به گفته گیرگوسیان: «روسیه در ارمنستان به‌شدت نامحبوب و بی‌اعتماد شده است.»

گیرگوسیان در پایان هشدار داد که چالش اصلی، نه تغییرات داخلی در ارمنستان، بلکه آن چیزی است که در روسیه در راه است: «باید خودمان را برای روز بعد از پوتین آماده کنیم؛ روزی که روسیه ضعیف و درگیر کشمکش قدرت داخلی باشد، این هم به همان اندازه تهدیدآمیز است.»