نگارش از یورونیوز فارسی
تاریخ انتشار
•به روز شده در
آگهی
خبرگزاری رویترز در تحلیلی در این زمینه نوشت که در حال حاضر، ساختار حاکم بر ایران، بقا و دوام فوری را بر راهبرد سیاسی بلندمدت ترجیح می‌دهد.
آتش‌بس شکننده به جنگ ۱۲ روزه پایان داد؛ جنگی که با حملات هوایی اسرائیل آغاز شد و با بمباران‌های سنگرشکن آمریکا بر سه سایت زیرزمینی هسته‌ای ایران ادامه یافت. هر دو طرف ادعای پیروزی کردند، اما جنگ، آسیب‌پذیری‌های نظامی ایران را آشکار ساخت و تصویر بازدارندگی قدرتی مهم در خاورمیانه و دشمن اصلی منطقه‌ای اسرائیل را مخدوش کرد.
سه منبع مطلع ایرانی به رویترز گفتند که اکنون در میان حاکمان سیاسی ایران این دیدگاه غالب است که مذاکره با آمریکا با هدف حل اختلاف چند ده‌ساله بر سر جاه‌طلبی‌های هسته‌ای، تنها راه جلوگیری از تشدید بیشتر بحران و خطر نابودی است. حملات به اهداف هسته‌ای و نظامی ایران که شامل ترور فرماندهان ارشد سپاه پاسداران و دانشمندان هسته‌ای نیز می‌شد، تهران را غافلگیر و بهت‌زده کرد، چرا که این عملیات تنها یک روز پیش از دور ششم مذاکرات برنامه‌ریزی‌شده با واشنگتن انجام شد.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
تهران، واشنگتن را به «خیانت به دیپلماسی» متهم می‌کند، اما برخی نمایندگان تندرو و فرماندهان سپاه، مسئولانی را که از دیپلماسی با آمریکا حمایت کرده بودند، سرزنش کردند و گفتند این گفت‌وگوها «دام راهبردی» بود که نیروهای مسلح را از آمادگی بازداشت.
با این حال، یک منبع سیاسی آگاه که او هم به دلیل حساسیت موضوع خواست نامش فاش نشود، به رویترز گفت که اکنون تمایل رهبر جمهوری اسلامی به سمت مذاکره است، زیرا «هزینه رویارویی نظامی را دیده‌اند».
مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران روز یکشنبه گفت که ازسرگیری مذاکرات با آمریکا «به معنای تسلیم شدن نیست»، و این سخنان را خطاب به تندروهایی بیان کرد که پس از جنگ با ادامه دیپلماسی هسته‌ای مخالف بودند. او افزود: «شما نمی‌خواهید حرف بزنید؟ پس چه می‌خواهید بکنید؟… می‌خواهید دوباره به جنگ برویم؟»
اظهارات او با انتقاد تندروهایی همچون عزیز غضنفری، جانشین معاون سیاسی سپاه مواجه شد که هشدار داد سیاست خارجی به احتیاط نیاز دارد و بیان نسنجیده می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد.
در نهایت علی خامنه‌ای، رهبر ایران است که حرف آخر را می‌زند. منابع آگاه گفتند که او و ساختار قدرت روحانیت به اجماعی برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای رسیده‌اند و آن را برای بقای جمهوری اسلامی حیاتی می‌دانند.
رویترز می‌گوید که وزارت خارجه ایران هنوز به درخواست این خبرگزاری برای اظهارنظر در این زمینه پاسخ نداده است.
فشارها و عوامل تأثیرگذار خارجی
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل هشدار داده‌اند که اگر ایران غنی‌سازی اورانیوم را از سر بگیرد، اقدامی که می‌تواند مسیر تولید سلاح هسته‌ای باشد، در حمله مجدد تردید نخواهند کرد.
هفته گذشته، آقای ترامپ هشدار داد که اگر ایران به رغم حملات ژوئن به تأسیسات کلیدی تولیدش، باز هم غنی‌سازی را آغاز کند، آمریکا باز خواهد گشت.
تهران نیز تهدید به پاسخ قاطع کرده است.
با این حال، ایران نگران است که حملات آینده دشمن هماهنگی سیاسی و نظامی‌اش را فلج کند. از همین رو شورای دفاعی تشکیل داده تا در صورت لزوم تداوم فرماندهی تضمین شود، حتی اگر رهبر ۸۷ ساله‌اش ناچار شود برای جلوگیری از ترور به مخفیگاه برود.
الکس وطن‌خواه، مدیر برنامه ایران در اندیشکده خاورمیانه واشنگتن گفت: «اگر ایران بخواهد به‌سرعت ظرفیت هسته‌ای خود را بازسازی کند، بدون آنکه تضمین‌های دیپلماتیک یا امنیتی به‌دست آورد، حمله آمریکا و اسرائیل نه‌تنها ممکن، بلکه تقریبا قطعی خواهد بود.»
او افزود: «بازگشت به مذاکرات می‌تواند برای تهران زمان تنفس و گشایش اقتصادی ارزشمندی بخرد، اما بدون واکنش سریع و متقابل آمریکا، خطر واکنش تندروها، تعمیق شکاف درون حاکمیت و اتهامات تازه به تسلیم شدن وجود دارد.»
تهران بر حق خود برای غنی‌سازی اورانیوم به‌عنوان بخشی از برنامه‌ای که آن را صلح‌آمیز می‌خواند، پافشاری می‌کند، در حالی که دولت ترامپ خواستار توقف کامل آن است و این نقطه اصلی بن‌بست دیپلماتیک است.
احیای تحریم‌های سازمان ملل تحت مکانیسم موسوم به «ماشه» که از سوی سه قدرت اروپایی پیگیری می‌شود، تهدید دیگری است. اگر تهران از بازگشت به مذاکرات خودداری کند یا توافقی قابل راستی‌آزمایی برای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای حاصل نشود.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
تهران تهدید کرده که از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج می‌شود. اما منابع داخلی می‌گویند این بیشتر یک تاکتیک فشار است تا یک برنامه واقعی، زیرا خروج از ان‌پی‌تی به معنای ارسال این پیام است که ایران به دنبال بمب هسته‌ای است و این امر آمریکا و اسرائیل را به مداخله دعوت می‌کند.
یک دیپلمات ارشد غربی گفت: «حاکمان ایران بیش از هر زمان دیگری آسیب‌پذیرند و هرگونه چالش‌طلبی می‌تواند در شرایطی که ناآرامی داخلی رو به افزایش است، توان بازدارندگی تضعیف شده و نیروهای نیابتی ایران از سال ۲۰۲۳ در جنگ‌های منطقه از سوی اسرائیل از کار افتاده‌اند، نتیجه معکوس بدهد.»
افزایش نگرانی‌ها
در میان مردم عادی ایران، خستگی از جنگ و انزوای بین‌المللی عمیق است و این احساس با درک فزاینده از شکست در حکمرانی تشدید می‌شود. اقتصاد نفت‌محور، که پیش‌تر به دلیل تحریم‌ها و سوءمدیریت دولتی آسیب دیده بود، اکنون تحت فشار شدیدتری قرار دارد.
قطع برق روزانه شهرهای سراسر کشور ۸۷ میلیونی را فرا گرفته و بسیاری کسب‌وکارها را به کاهش فعالیت واداشته است. مخازن آب به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسیده و دولت هشدار «بحران ملی آب» داده است.
بسیاری از ایرانیان، حتی مخالفان حکومت، در جنگ ۱۲ روزه پشت حکومت ایستادند، اما اکنون با کاهش درآمد و سرکوب شدیدتر روبه‌رو هستند.
علیرضا، ۴۳ ساله، فروشنده مبل در تهران، به خبرگزاری رویترز گفت که به‌دلیل نگرانی از حملات هوایی مجدد، در حال بررسی کوچک کردن کسب‌وکار و انتقال خانواده‌اش به خارج از پایتخت است.
او افزود: «این نتیجه ۴۰ سال سیاست شکست‌خورده است. ما کشوری غنی از منابع هستیم و با این حال مردم آب و برق ندارند. مشتریان من پول ندارند. کسب‌وکارم در حال نابودی است.»
دست‌کم ۲۰ نفر در نقاط مختلف ایران که رویترز تلفنی با آنها مصاحبه کرد، احساس مشابهی با علیرضا داشتند، یعنی این که گرچه بیشتر ایرانیان جنگ دیگری نمی‌خواهند، اما اعتمادشان به توانایی حاکمیت در اداره کشور رو به کاهش است.
با وجود نارضایتی گسترده، اعتراضات سراسری شکل نگرفته است. در عوض، مقامات فضای امنیتی را تشدید کرده، فشار بر کنشگران دموکراسی‌خواه را افزایش داده، اعدام‌ها را سرعت بخشیده و علیه شبکه‌های جاسوسی منتسب به اسرائیل سرکوب بیشتری اعمال کرده‌اند و اینها باعث ترس از گسترش نظارت و تشدید سرکوب‌ها شده است.
با این حال، چهره‌های میانه‌رو که سال‌ها کنار گذاشته شده بودند، دوباره در رسانه‌های دولتی ظاهر شده‌اند. برخی تحلیلگران این را تلاشی برای آرام کردن نگرانی عمومی و ارسال این پیام می‌دانند که امکان اصلاحات از درون وجود دارد، بی‌آنکه «تغییر رژیم» و دگرگونی سیاست‌های اساسی رخ دهد.
source